فرزندپروی چیست؟

فرزند پروری یکی از شاخه‌های علوم اجتماعی است که در مورد آن تحقیقات زیادی انجام شده است. فرزند پروری مجموعه روش‌هایی را در برمی‌گیرد که والدین برای رشد و پرورش کودک خود، آن را به کار می‌برند. قطعا می‌دانید که سبک‌ها و روش‌های گوناگون فرزند پروری می‌تواند بخش مهمی از سلامت روان افراد را شکل دهد. اما نکته مهم دراین‌باره این است که فرزند پروری مفاهیمی بیش از تامین مالی کودک، رسیدگی به خوراک و پوشاک و نیازهای مادی او را در برمی‌گیرد. بسیاری از والدین ممکن است بر اساس واکنش های ناگهانی خود عمل کنند یا فقط از همان روش های فرزند پروری استفاده کنند که در گذشته والدین آنها استفاده کرده بودند. در این زمینه، آموزش والدین مؤثر است که با یادگیری انواع روش‌های فرزندپروری می‌توانند تجربه خوبی در تربیت فرزندان داشته باشند.

انواع سبک های فرزندپروری

سبک های فرزندپروری یکی از مهم ترین مسائلی است که توسط والدین به درستی درک نمی شود. همان طور که می دانیم رشد سالم کودکان بستگی به عوامل متعددی دارد، پژوهش ها نشان می دهد که آنچه که بیش از همه تعیین کننده سلامت روان کودکان خواهد بود، سبک فرزندپروری والدین آنها است. منظور از سبک فرزند پروری دیدگاهی است که والدین نسبت به تربیت و رشد فرزند دارند، و براساس این دیدگاه شیوه خاصی را برای تعامل با فرزند خود در شرایط مختلف و دوره های متفاوت زندگی وی اتخاذ می کنند. در ادامه به معرفی ۴ سبک فرزندپروری میپردازیم.

۱- سبک فرزندپروری مقتدر

والدین مقتدر انتظارات زیادی برای موفقیت و بلوغ فرزندانشان دارند اما با این حال خونگرم و پاسخگو هم هستند. معمولاً آن‌ها با صحبت‌کردن، راهنمایی و ارائه دلیل حدومرزی مشخص برای فرزندانشان تعیین و اجرا می‌کنند. آن‌ها برای کارهایی که انجام می‌دهند دلیل ارائه می‌دهند. همین مسئله باعث می‌شود تا بچه‌ها آگاه شوند و ارزش‌ها، اخلاقیات و اهداف را یاد بگیرند. آن‌ها همچنین روش‌های انضباطی مستدل، قابل‌مذاکره و نتیجه محور دارند. والدین مقتدر مهربان و حامی هستند و برای استقلال فرزندشان احترام می‌گذارند و آزادی زیادی برایشان فراهم می‌کنند. علاوه‌بر همه موارد آن‌ها ایجاد ارتباط دوطرفه با فرزندان خود را هم فراهم می‌کنند و به همین خاطر این سبک به فرزندپروری دموکراتیک هم معروف است.

- در سبک مقتدرانه به احساسات کودک توجه و ارزش داده می‌شود.

- قوانین انضباطی روشن است و دلایل آن توضیح داده شده است.

- ارتباط مکرر و متناسب با سطح درک کودک است.

- والدین مقتدر مراقب های خوب و حمایتگری هستند

- انتظارات و اهداف زیاد است اما به وضوح بیان شده است

- کودکان ممکن است در اهداف خود نقش داشته باشند.

۲- سبک فرزندپروری مستبد

یکی دیگر از شیوه های فرزندپروری، سبک مستبد است. تقاضای بالا و پاسخگویی کم دو بال محرک این روش از تربیت کودک هستند. والدین در سبک مستبد سطح بالایی از کنترل را هم‌زمان با سطح خیلی پایین از پاسخگویی دارند. شاید این سبک از نظر اسمی مشابه سبک مقتدر باشد ولی در باطن آن‌ها تفاوت زیادی باهم دارند. با اینکه در هر دو سبک والدین انتظارات زیادی از فرزند خود دارند اما والدین مستبد با عبارت «چون من گفتم» خواهان اطاعت کامل و کورکورانه فرزندشان هستند. آن‌ها با قوانین سخت‌گیرانه‌ای که در نظر می‌گیرند فقط اجازه رابطه یک‌طرفه را به فرزند می‌دهند و دلیل در مقررات تربیتی آن‌ها مفهومی کم‌رنگ است. در سبک تربیتی مستبد در عین حال که نظم و انضباط شدیدی حاکم است، اغلب از تنبیه بدنی هم به‌عنوان روشی برای کنترل رفتار استفاده می‌شود. این والدین اکثر وقت‌ها به نیازهای فرزندشان پاسخ نمی‌دهند و این رفتار را هم با عنوان سرسخت کردن کودک توجیه می‌کنند.

- آنها در نظم و انضباط سخت گیرند.

- مجازات معمول است.

- ارتباطات عمدتا یک طرفه است: از والدین به فرزند.

- قوانین معمولاً توضیح داده نمی شوند.

- والدین با این سبک معمولاً مذاکره نمی کنند.

- انتظارات بالا و بدون انعطاف است.

- والدین این سبک معمولا مراقبت و حمایت کمتری دارند.

۳- سبک فرزندپروری سهل‌گیر

دو عنصر مهم روش تربیتی سهل‌گیر که از شیوه های فرزندپروری محسوب می‌شود یکی تقاضای کم و دومی پاسخگویی بالاست. این والدین بیشتر وقت‌ها قوانین و حدومرزهای خیلی کمی مشخص می‌کنند و اصلاً تمایلی هم به اجرای آن‌ها ندارند. والدین سهل‌گیر مهربان و خونگرم هستند و هیچ‌وقت دلشان نمی‌خواهد که با نه گفتن، فرزندشان را ناامید کنند. به همین خاطر هم فرزندان والدین سهل‌گیر بدترین نتیجه را دارند.

- سبک نظم و انضباط آنها مخالف روش فرزندپروری سختگیرانه است.

- آنها  بدون قانون هستند یا محدودیت های کمی را اعمال می کنند.

- بیشتر به کودکان اجازه می دهند خودشان مشکلات را کشف کنند.

- ارتباطات باز است.

- این والدین به فرزندان اجازه می دهند تا خود تصمیم بگیرند تا اینکه جهت دهند.

- انتظارات معمولاً توسط والدین حداقل است یا تعیین نشده است.

- این والدین معمولا گرم و مراقبت کننده‌اند.

۴- سبک فرزندپروری طردکننده

 در روش طردکننده رفتار والدین دو بخش اصلی دارد که شامل تقاضای کم و پاسخگویی کم است. این والدین قوانین و حدومرزهای مشخص و سختی را تعیین نمی‌کنند و نسبت به نیازهای فرزندان خود بی‌تفاوت هستند و توجهی به آن‌ها نمی‌کنند. والدین طردکننده معمولاً خودشان در دوران کودکی طردشده‌اند یا مشکلاتی مثل افسردگی، آزار جسمی یا بی‌توجهی دارند. فرزندان والدین طردکننده هم اکثراً رفتارهای بزهکارانه و مشکلات اعتیاد دارند و نمی‌توانند احساسات خودشان را کنترل کنند.

- نظم خاصی وجود ندارد

- ارتباط والد و فرزند محدود است.

- این گروه از والدین مراقبت کمی دارند.

- از کودکان انتظارات کمی وجود دارد یا اصلاً وجود ندارد.

الهه ضمیری-خبرنگار تحریریه جوان قدس